Ankieta i metodologia w pracy licencjackiej i magisterskiej. Jak je stworzyć.

Tworzenie ankiety oraz całej metodologii w pracy licencjackiej i magisterskiej jest jednym z kluczowych elementów procesu badawczego, ponieważ to właśnie metodologia określa, w jaki sposób autor będzie zbierał dane, jakie narzędzia zastosuje, jakie zmienne zbada oraz jak uzasadni naukowo swoje działania, natomiast ankieta jest jednym z najpopularniejszych i najłatwiej dostępnych narzędzi badawczych, które pozwalają zebrać informacje od dużej grupy respondentów, co oznacza, że jej konstrukcja musi być przemyślana, logiczna i zgodna z zasadami metodologii badań społecznych, aby cała praca dyplomowa miała wiarygodny charakter i odpowiadała standardom akademickim.

Pierwszym krokiem do stworzenia poprawnej metodologii jest wyraźne sformułowanie problemu badawczego, który musi wskazywać, co dokładnie autor chce zbadać, jakie zjawiska go interesują i dlaczego są one istotne z punktu widzenia naukowego, co oznacza, że problem badawczy nie może być pytaniem ogólnym ani intuicyjnym, lecz powinien przybrać formę precyzyjnego zagadnienia, które można empirycznie zweryfikować, dlatego zamiast formułować problem np. „Czy młodzież korzysta z mediów społecznościowych?”, należy go doprecyzować, np. „W jaki sposób korzystanie z mediów społecznościowych wpływa na poczucie własnej wartości wśród studentów?”.

Kiedy problem badawczy jest już określony, konieczne jest sformułowanie celu pracy, który powinien wynikać bezpośrednio z problemu i wyznaczać kierunek całego procesu badawczego, co oznacza, że cel musi być jasny, jednoznaczny i możliwy do osiągnięcia przy użyciu dostępnych narzędzi, dlatego powinien być wyrażony w formie opisowej, np. „Celem pracy jest zbadanie zależności pomiędzy sposobem korzystania z mediów społecznościowych a poziomem samooceny wśród studentów w wieku 19–26 lat”.

Następnie autor powinien sformułować pytania badawcze i hipotezy, ponieważ to one decydują o konstrukcji narzędzi badawczych, w tym ankiety, co oznacza, że pytania badawcze określają, jakie obszary będą analizowane, natomiast hipotezy stanowią przewidywania autora co do wyników badań, dlatego muszą być logiczne, oparte na literaturze i możliwe do empirycznego zweryfikowania, np. „Im częściej studenci korzystają z mediów społecznościowych, tym niższy poziom samooceny deklarują”.

Kolejnym etapem metodologii jest wybór grupy badawczej, czyli określenie, do kogo zostanie skierowana ankieta, jakie osoby spełniają kryteria udziału i z jakiej populacji pochodzą, co oznacza, że autor musi świadomie zdecydować, czy bada studentów, nauczycieli, pracowników, seniorów czy inną grupę społeczną, a także zadbać o odpowiednią liczebność próby, ponieważ zbyt mała liczba respondentów uniemożliwi wykonanie rzetelnej analizy statystycznej, natomiast zbyt duża będzie trudna do zorganizowania.

Dopiero po tych etapach można przystąpić do tworzenia ankiety, która powinna być narzędziem przemyślanym, uporządkowanym i zgodnym z zasadami konstrukcji kwestionariuszy badawczych, co oznacza, że ankieta musi być logicznie uporządkowana, zawierać pytania proste, jednoznaczne i zrozumiałe, ponieważ źle skonstruowana ankieta prowadzi do niejasnych odpowiedzi, błędnej interpretacji wyników i utraty jakości badania, dlatego jej przygotowanie powinno być świadome i zgodne z regułami metodologii.

Najważniejszą zasadą konstrukcji ankiety jest dobór odpowiednich pytań, które muszą odpowiadać hipotezom i pytaniom badawczym, dlatego ankieta nie może zawierać pytań przypadkowych, nadmiarowych ani takich, które nie są potrzebne do analizy problemu, ponieważ każde pytanie powinno być uzasadnione, a cały kwestionariusz – spójny.

Pytania w ankiecie mogą mieć różny charakter:
– zamknięte, które są najłatwiejsze do analizy (np. skale Likerta, odpowiedzi „tak/nie”, wybór jednej opcji),
– półotwarte, które dają możliwość dodania własnej odpowiedzi,
– otwarte, które pozwalają na swobodne wypowiedzi, lecz trudniej je analizować,
co oznacza, że dobór formy pytania musi być świadomy i dostosowany do potrzeb badawczych.

Kolejnym kluczowym elementem konstrukcji ankiety jest zachowanie przejrzystości i kolejności pytań, ponieważ ankieta powinna zaczynać się od pytań łatwych i niespersonalizowanych, aby respondent nie czuł się zniechęcony, natomiast pytania bardziej szczegółowe lub intymne powinny znaleźć się na końcu kwestionariusza, co oznacza, że konstrukcja ankiety musi uwzględniać psychologię odbiorcy oraz komfort uczestnika badania.

Bardzo ważnym aspektem jest także język ankiety, który musi być prosty, jasny i wolny od specjalistycznej terminologii, ponieważ ankieta jest narzędziem skierowanym często do osób spoza środowiska naukowego, co oznacza, że pytania muszą być zrozumiałe dla każdego respondenta, niezależnie od jego wiedzy czy wykształcenia.

Niezwykle istotne jest również to, że ankieta musi zostać poddana pilotażowi, czyli wstępnemu sprawdzeniu na małej grupie osób, zanim zostanie przeprowadzona na właściwej próbie badanej, ponieważ pilotaż pozwala wykryć niejasności, błędne sformułowania, zbyt długie pytania lub elementy, które respondenci interpretują w sposób niezgodny z intencją autora, a brak pilotażu często prowadzi do poważnych problemów podczas analizy danych.

W ramach metodologii autor powinien także opisać sposób analizy danych, który może obejmować podstawowe statystyki opisowe, korelacje, testy istotności, analizę porównawczą lub jakościową interpretację odpowiedzi, co oznacza, że metodologia musi jasno wskazywać, jakie narzędzia statystyczne lub procedury analityczne zostaną zastosowane, ponieważ bez tego opis badań jest niepełny.

Ostatecznym elementem metodologii jest opis procedury badawczej, czyli wyjaśnienie, w jaki sposób badanie zostało przeprowadzone: gdzie, kiedy, w jakich warunkach, jak długo trwało i jakie instrukcje otrzymywali respondenci, co oznacza, że metodologia musi być transparentna i umożliwiać odtworzenie badania przez innego badacza, ponieważ zasada powtarzalności jest jednym z fundamentów badań naukowych.

Podsumowując, ankieta i metodologia w pracy licencjackiej lub magisterskiej muszą być tworzone w sposób przemyślany, uporządkowany i zgodny z zasadami naukowych badań empirycznych, a ich opracowanie wymaga precyzji, świadomości badawczej oraz umiejętności logicznego konstruowania narzędzi, ponieważ dobrze przygotowana metodologia jest fundamentem rzetelnych badań, a starannie skonstruowana ankieta stanowi klucz do uzyskania wiarygodnych wyników, dlatego autor, który potrafi poprawnie opracować te elementy, jest w stanie stworzyć wartościową, solidną i wysoko ocenianą pracę dyplomową;